Koah Hastalığından Korunmak Mümkün

Koah, akciğere hava taşıyan bronşlarda kalıcı darlık yapan bir hastalıktır. En önemli belirtisi de nefes darlığıdır. Bu nefes darlığı, astım ve diğer akciğer hastalıklarının çoğunun aksine kalıcıdır. Bazı zamanlarda şiddetlenebilir. Nefes darlığının yanı sıra en sık belirtileri; öksürük, balgam, hırıltılı solunum, çabuk yorulma, göğüste ağrı şikâyetleridir. Dudak ve parmak uçlarında morarma, hızlı nefes alıp verme, dudaklarını büzerek nefes alma gibi belirtiler de görülebilir. Bunun yanında koah hastaları çok sık akciğer enfeksiyonuna yakalanmaktadırlar. Nefes darlığında artış, balgam kıvamının renginin koyulaşması, öksürüklerin artması, ateş, bilinç bulanıklığı, oksijenin yani parmaktan ölçülen oksijen seviyesinin düşmesi gibi belirtileri bu hastaların enfekte olduğunu gösterir.

İnsan hayatını etkileyen en büyük koah şikâyeti ilerleyici olmasıdır. Hastalar tedavi edilmez ve koah hastalığına sebep olan etmenlerden uzaklaştırılmazsa şikâyetleri sürekli ilerler ve başka sorunlara da sebep olurlar. Bu diğer sorunlar; solunum yetmezliği, akciğer dokusunda kalınlaşma ve yara oluşması olarak bilinen akciğer fibrozisi, akciğer damarını ve kalbi etkileyen yüksek tansiyon ve sağ kalp yetmezliğidir. Bu sorunlar geri dönüşümsüzdür.

Koah, solunum sistemine zarar verici bazı maddelerin solunması ile olur. Genetik olarak yatkın birinin soluduğu havada 10-15 yıl gibi uzun sürede kirleticiler varsa koah oluşur. Bu kirleticilerin başında sigara ve diğer tütün ürünleri gelir. Sadece kişinin kendi içtiği sigaralar değil, uzun süreli bulundukları ortamlarda sigara dumanını solumaları da insanları koah hastası yapabilir. Özellikle evinde sigara içilen kişilerde ve bar, kahvehane gibi sigara içilen ortamlarda çalışan kişilerde sigara içmeseler de koah hastalığı sıkça görülebilir. Hava kirliliği olan yerlerde yaşayanlarda kimyasal, duman, bitki tozları ile ilgili işlerde çalışanlarda, maden işçilerinde, evde ve işte ocak başında çalışanlarda, yemek yapılan yerlerde sürekli kalanlarda, marangozluk mobilya işlerinde odun tozuna maruz kalanlarda ve her türlü toz ve havayı kirleten maddelere uzun süre maruz kalanlarda koah oluşabilir.

Koah iki farklı alt grubu olan bir hastalıktır. Hastalarda, ikisi birlikte veya ayrı ayrı iki grubu da görülebilir. Birincisi kronik bronşittir. Kronik bronşitte, sadece bronş darlıkları ve bronşlarda bol ve koyu balgam mevcuttur. Akciğer ana yapısı olan parankim bölgesinde kalıcı hasarlar yoktur. Kronik bronşitte akciğer grafiğinde belirgin bir değişiklik olmaz. Koah hastalığının diğer alt tipi ise amfizemdir. Bu hastalarda nefes darlığı öksürüğün önündedir. Hastada daha az balgam daha kuru öksürük vardır. Akciğer grafiği ve tomografilerde amfizem hastalarında siyahlaşma artışları ve hava kistleri görülür. Akciğer yapısı bozulmaya başlamıştır.

Uzm. Dr. Öztürk, koah hastalığının tanısını koyabilmek için yapılabilecekleri 5 aşamada anlattı.

Koah tedavisi zor bir hastalık olmakla birlikte tamamen önlenebilir bir hastalıktır. Öncelikli hedef her zaman insanların koah olmasının önüne geçmektir. Sigara bıraktırma ile bile koah hasta oranı %75 azalabilir. Koah tedavisinde birinci basamak, kişilerin hastalığını ilerleten dış etmenlerden hastayı uzaklaştırmaktır. Sigarayı bıraktırmak, iş yerinde ve yaşadığı yerlerdeki hava kirleticilerinden hastayı korumaktır. Korunmanın ötesinde ilaç tedavileri ve yan tedaviler mevcuttur. İlaç tedavilerinde, temel ilaçlar bronş açıcı genişletici denilen bronkodilatatör ilaçlardır. Bunların bir kısmı hızlı ve anlık rahatlatan ilaçlar, bir kısmı ise kalıcı ve uzun süreli etki eden ilaçlardır. Kalıcı etkili ilaçları uzun süreli ve düzenli kullanmak gerekmektir. Rahatlatıcı ilaçları ise sadece anlık şikâyetlerde kullanmak gerekir. Bronş genişletici ilaçların en önemli özelliklerinden birisi de genelde cihazlar ile verilmeleridir. İğne ve hap formları daha az kullanılmaktadır. Koah tedavisinde ilaçların kullanıldığı cihazların doğru şekilde kullanılması ilaç başarısında çok önemlidir.

Uzm. Dr. Öztürk “Koah hastalarında sıklıkla enfeksiyon geliştiği için sık antibiyotik kullanmak gerekebilir. Bunu azaltmak için koah hastalarının grip, covid ve zatürre aşılarını olmaları çok önemlidir” diyerek uyarıda bulundu.

İlaçlar dışında koah tedavisinde akciğerdeki fazla balgamı atmak ve akciğer kapasitesini genişletmek ve akciğerin çalışmasına yardımcı olan kasları kuvvetlendirmek için fizik tedavi hareketleri ve solunum egzersiz cihazı olan triflow veya flutter tarzı cihazlar da kullanılmalıdır.

Koah hastalarında başka bir tedavi yöntemi de bronkoskopik tedavilerdir. Amfizem tedavisi için baskı yapan akciğer içi balonlarının ameliyatsız yöntemlerle ortadan kaldırılması mümkündür. Bu yöntemler; endobronşiyal valf, spigotlar, coil, termal buhar ablasyonu gibi yöntemlerdir. Bunlar sayesinde, hastaların nefes darlıkları ve efor kapasiteleri ciddi anlamda artacaktır. Kronik bronşitte oluşan bronşlardaki darlıkları genişletmek ve aşırı balgam üretimini azaltmak için ise balon tedavisi ve bronkoskopik yöntemler vardır. Bu yöntemlerle hastaların daralmış olan hava yolları ve bozulmuş olan dokusu eski haline getirilmeye çalışılır.

İleri koah hastalarında solunum yetmezliği gelişirse evde oksijen tedavileri gerekebilir. Bunlar da oksijen konsantratörü denilen dışarıdaki havayı alıp içindeki oksijeni ayırıp hastaya veren cihazlarla yapılır. Tedavilere cevap vermeyen ve karbondioksiti yükselmiş hastalarda vücut kesilmeden veya delinmeden yapılan mekanik cihaz yöntemleri kullanılabilir. Bu cihaza örnek olarak BİPAP cihazı verilebilir. Maske ile hastaya solunum sağlar. Bu tedaviler büyük ölçüde hastaların yoğun bakıma girme ihtimallerini düşürür.