Yas, sevilen birisinin ölümüyle oluşan doğal tepkidir. Önemli bir kaybı tecrübe eden kişi, hayatını yeniden organize edip kurmadan önce, daha düne kadar hayatında çok önemli bir yer tutan ama şimdi kaybolan nesneyle vedalaşmak, hayatın ağırlığı karşısında yeniden soluklanmak, hayatı öğrenmek için yas tutmaya ihtiyaç duyar.
Yasın amacı ne kaybı unutmak ne de tamamen başa çıkmaktır. Yasın amacı öleni hatırlamak, kaybın oluşturduğu değişiklikleri anlamak, hayata nasıl sarılacağına dair karar vermektir.
Başarılı bir yas tutmanın bir reçetesi yok, herkesin yas süreci farklıdır. Yaslarımız, parmak izlerimiz kadar kişiseldir. Kişinin duygusal yapısı, kaybedilen kişiyle olan ilişki ve kaybedilen kişinin ölüm şekli yas sürecini etkilemektedir.
Normal yas sürecindeki bir kişi inkar, öfke, pazarlık etme, depresyon ve kabul gibi süreçlerden geçer. Kişinin bu süreçleri yaşaması çok olağandır. Fakat yas sürecindeki bir kişi beklenenden uzun süre yas yaşaması ve bu yas tepkilerinin içinde yaşanılan kültürde normal karşılanmayacak derecede olması patolojik yani normal olmayan yası akla getirir.
Patolojik yas; aşırı suçluluk hissi, uyku ve iştahtaki bozulmalar, değersizlik hissi, yaşamın gereklerini uzun süre sürdürememe ve hatta intihar düşüncelerinin varlığıdır. Bunlar normal yas sürecinin belirtileri değildir. Genellikle tedavi gerektirir.
Normal yas sürecindeki bireylerin bir uzmandan yardım almaları genellikle gerekli değildir. Çoğunlukla sosyal desteğin yeterli olması bu sürecin yaşanmasını kolaylaştırır. Yastaki bir kişiye;
Bireyin duygularını tanıması ve bunları ifade etmesi kolaylaştırılmalıdır.
• Özellikle kayıptan sonraki bir yıl boyunca kritik zamanlarda geride kalanlara sürekli destek sağlanmalıdır.
• Toplum olarak, ölümü konuşma konusundaki tabuları kaldırarak yas tutanlara yardımcı olabiliriz.
• Yas tutan kişiyi, akrabaları ve arkadaşları, bu yaşadıklarına eşlik eden duygularını açıkça konuşması için yüreklendirebilir.
• Cenaze törenlerine katılmaları için yüreklendirilebilir. Cenaze törenleri yasın yaşanması ve kaybın kabullenilmesi için önemlidir.
• Yasın bir başlangıcı ve sonunun olduğu hakkında bilgilendirilmelidir.
• Yastaki kişiyi dinlemek ve anlaşıldığını hissettirmek çok önemlidir.
Yukarıda belirttiğimiz gibi, kayıp ve yas hayatımızda kaçınılmazdır. Bu süreçler hayatımızın zor parçasıdır. Ancak bu süreci zaman, sabır ve sosyal destekle sağlıklı bir şekilde atlatabiliriz.
Yasın amacı ne kaybı unutmak ne de tamamen başa çıkmaktır. Yasın amacı öleni hatırlamak, kaybın oluşturduğu değişiklikleri anlamak, hayata nasıl sarılacağına dair karar vermektir.
Başarılı bir yas tutmanın bir reçetesi yok, herkesin yas süreci farklıdır. Yaslarımız, parmak izlerimiz kadar kişiseldir. Kişinin duygusal yapısı, kaybedilen kişiyle olan ilişki ve kaybedilen kişinin ölüm şekli yas sürecini etkilemektedir.
Normal yas sürecindeki bir kişi inkar, öfke, pazarlık etme, depresyon ve kabul gibi süreçlerden geçer. Kişinin bu süreçleri yaşaması çok olağandır. Fakat yas sürecindeki bir kişi beklenenden uzun süre yas yaşaması ve bu yas tepkilerinin içinde yaşanılan kültürde normal karşılanmayacak derecede olması patolojik yani normal olmayan yası akla getirir.
Patolojik yas; aşırı suçluluk hissi, uyku ve iştahtaki bozulmalar, değersizlik hissi, yaşamın gereklerini uzun süre sürdürememe ve hatta intihar düşüncelerinin varlığıdır. Bunlar normal yas sürecinin belirtileri değildir. Genellikle tedavi gerektirir.
Normal yas sürecindeki bireylerin bir uzmandan yardım almaları genellikle gerekli değildir. Çoğunlukla sosyal desteğin yeterli olması bu sürecin yaşanmasını kolaylaştırır. Yastaki bir kişiye;
Bireyin duygularını tanıması ve bunları ifade etmesi kolaylaştırılmalıdır.
• Özellikle kayıptan sonraki bir yıl boyunca kritik zamanlarda geride kalanlara sürekli destek sağlanmalıdır.
• Toplum olarak, ölümü konuşma konusundaki tabuları kaldırarak yas tutanlara yardımcı olabiliriz.
• Yas tutan kişiyi, akrabaları ve arkadaşları, bu yaşadıklarına eşlik eden duygularını açıkça konuşması için yüreklendirebilir.
• Cenaze törenlerine katılmaları için yüreklendirilebilir. Cenaze törenleri yasın yaşanması ve kaybın kabullenilmesi için önemlidir.
• Yasın bir başlangıcı ve sonunun olduğu hakkında bilgilendirilmelidir.
• Yastaki kişiyi dinlemek ve anlaşıldığını hissettirmek çok önemlidir.
Yukarıda belirttiğimiz gibi, kayıp ve yas hayatımızda kaçınılmazdır. Bu süreçler hayatımızın zor parçasıdır. Ancak bu süreci zaman, sabır ve sosyal destekle sağlıklı bir şekilde atlatabiliriz.